Διαταραχές διατροφής: μια υπόθεση… άκρως οικογενειακή! (II)
Υπάρχουν οικογένειες, όπου ο προσανατολισμός στη φροντίδα και την προστασία των μελών είναι μια αξία που ορίζει και καθορίζει τις περισσότερες από τις λειτουργίες της καθημερινότητας. Με άλλα λόγια, η υπερβολική φροντίδα θεωρείται ως μια αυτονόητη κατάσταση.
Στο προηγούμενο άρθρο αναφερθήκαμε στον τρόπο που μπορεί να επηρεάσει η λειτουργία μιας οικογένειας την εμφάνιση ή διατήρηση των διαταραχών διατροφής. Αναλύσαμε δύο από τους παράγοντες: τα όρια των ρόλων των μελών και τη σχέση των μελών μεταξύ τους. Σε αυτό το άρθρο θα αναφερθούμε στο πώς επηρεάζει την εμφάνιση ή διατήρηση διαταραχών διατροφής ο τρόπος που ορίζεται η φροντίδα και η προστασία στα μέλη της οικογένειας.
Υπάρχουν οικογένειες, όπου ο προσανατολισμός στη φροντίδα και την προστασία των μελών είναι μια αξία που ορίζει και καθορίζει τις περισσότερες από τις λειτουργίες της καθημερινότητας. Με άλλα λόγια, η υπερβολική φροντίδα θεωρείται ως μια αυτονόητη κατάσταση. Σε μια τέτοιου είδους οικογένεια, το κάθε μέλος ενδιαφέρεται σε υπερβολικό βαθμό για την ευημερία των άλλων. Το αν νοιώθει καλά ή όχι κάποιος επηρεάζει με έναν αυτόματο τρόπο και την ψυχική κατάσταση όλων των υπόλοιπων μελών. Κι ενώ μπορεί αυτό να φαίνεται ή να ακούγεται πολύ φροντιστικό και τρυφερό μια προσεκτικότερη ματιά φανερώνει ότι τα μέλη μιας τέτοιας οικογένειας νοιώθουν εγκλωβισμένα, αλλά και εξαρτημένα το ένα από το άλλο. Αν για παράδειγμα είναι κάποιος στεναχωρημένος μπορεί να ακούσει «μη στεναχωριέσαι, γιατί με στεναχωρείς» ή «είμαι πολύ χαρούμενος που σήμερα σε βλέπω καλά». Είναι πολύ μεγάλο βάρος για κάποιον να ξέρει ότι αποτελεί την αφορμή ή την αιτία για την κατάσταση και των άλλων μελών. Του στερεί την ελευθερία του και επιλογή του να νοιώθει αυτό που του ταιριάζει να νοιώθει κάθε φορά.
Σε μια τέτοια ατμόσφαιρα, όπου η υπερβολική φροντίδα έχει μετατραπεί σε αξία, οποιαδήποτε απόκλιση από αυτό το υπερβολικό καταγράφεται ως λάθος και ενοχοποιητικό τόσο από τους γονείς όσο και από τα παιδιά. Οι γονείς από τη μια, το θεωρούν αδιανόητο να μη νοιάζονται «και με το παραπάνω» για τα παιδιά τους και ως συνέπεια, οτιδήποτε διαφορετικό γεμίζει τύψεις και είναι απαράδεκτο για τους ίδιους. Τα παιδιά από την άλλη, χρειάζεται να δέχονται αυτό το «παραπάνω» νοιάξιμο, αφού είναι αυτονόητο και για καλό. Επειδή όμως τους πνίγει ξεσπούν με διάφορους τρόπους και μετά κατηγορούνται για αχάριστα και φορτώνονται ενοχές.
Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο, η εμπιστοσύνη, ο έλεγχος και η αυτονομία είναι τα σημεία κλειδιά. Ένα ασφυκτικά μπλεγμένο σύστημα, οδηγεί τα μέλη της σε μια έντονη προσπάθεια και αγώνα για απόκτηση αυτονομίας και ελέγχου, τα οποία όμως φαίνονται σαν παράλογα και αδικαιολόγητα, σαν αχαριστία και σαν ενάντια στο κοινό μαζί που πρέπει να διαφυλαχτεί. Όταν η φροντίδα είναι ενάντια στην αυτονομία, τότε όσο καλή και να είναι η πρόθεση δεν θα οδηγήσει σε καλό. Από την άλλη μεριά, η εμπιστοσύνη δεν μπορεί να αφορά και να δίνεται μόνο σε μια άψογη συμπεριφορά χωρίς λάθη. Η εμπιστοσύνη δεν μπορεί να δίνεται σε κάποιον, αφού αποδείξει ότι την αξίζει. Η εμπιστοσύνη αφορά στο πρόσωπο και είναι σημαντικό να δίνεται ανεξάρτητα από ένα κακό πιθανό αποτέλεσμα. Όταν τα παιδιά νοιώσουν ότι τα εμπιστεύονται και στα σωστά και τα λάθη μαθαίνουν να γίνονται υπεύθυνα για τις αποφάσεις και τις συνέπειές τους.
Είναι σημαντικό να τονίσω, ότι μόνο μέσα από την καλή φροντίδα τα παιδιά θα αναπτυχθούν και θα αυτονομηθούν καλά. Αυτό που θα οδηγήσει σε δύσκολες καταστάσεις, σε ανάπτυξη διαταραχών και σε εμφάνιση συμπτωμάτων είναι το παραπάνω από αυτό που ταιριάζει σε κάθε αναπτυξιακή φάση του παιδιού, αλλά και της οικογένειας. Είναι το υπερβολικό και το μπλεγμένο που δεν αφορά στη συγκεκριμένη κατάσταση που εκδηλώνεται, αλλά σε μια γενικότερη στάση ζωής. Μια γυναίκα για να νοιώθει καλά και σαν μητέρα χρειάζεται να φροντίζεται και από τον άντρα της. Ένας πατέρας για να νοιώθει καλά με τα παιδιά του χρειάζεται να του δοθεί χώρος από τη γυναίκα του. Και τα παιδιά, για να μην μείνουν για πάντα παιδιά χρειάζεται να έχουν στο σπίτι τους γονείς τους και ως αντρόγυνο.
Στο επόμενο άρθρο θα αναλύσουμε την προσαρμοστικότητα και τον τρόπο επίλυσης συγκρούσεων μέσα στην οικογένεια σε σχέση με τις διαταραχές διατροφής.