Η Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή (ΙΨΔ)

Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (ΙΨΔ) ανήκει στις αγχώδεις διαταραχές. Ο ασθενής παγιδεύεται από μία σειρά επαναληπτικών σκέψεων, εικόνων ή παρορμήσεων (ιδεοληψίες) και επαναληπτικών συμπεριφορών (ψυχαναγκασμοί), που επηρεάζουν σημαντικά τη λειτουργικότητά του στην καθημερινότητα. Τις περισσότερες φορές αναγνωρίζει και ο ίδιος ότι είναι υπερβολικές ή παράλογες, αλλά νιώθει αναγκασμένος να σκέφτεται ή να δρα με τον τρόπο αυτό, γιατί διαφορετικά βιώνει έντονο άγχος.

Συγκεκριμένα…
Οι Ιδεοληψίες (Obsessions) είναι ανεπιθύμητες σκέψεις, εικόνες ή παρορμήσεις οι οποίες «εισβάλλουν» επαναληπτικά και επίμονα στο μυαλό του πάσχοντα από ΙΨΔ, χωρίς ο ίδιος να το θέλει. Οι σκέψεις αυτές έχουν δυσάρεστο περιεχόμενο και πάντα προκαλούν δυσφορία και έντονο στρες. Τις περισσότερες φορές προσπαθεί να αντισταθεί σε αυτές τις σκέψεις και να τις διώξει από το μυαλό του, χωρίς όμως να τα καταφέρνει πάντα.

Ένα από τα πιο συχνά θέματα ιδεοληψιών μια πιθανή μόλυνση.
Στην περίπτωση αυτή, και η αμυδρά πιθανότητα για την ύπαρξη μικροβίων ή βρωμιάς στο περιβάλλον δημιουργεί στο άτομο μια υπερβολική αίσθηση απειλής και μια ακατανίκητη τάση να μειώσει την παρουσία αυτών των μολυσματικών πηγών. Το άτομο μπορεί να φοβάται ότι θα κολλήσει μικρόβια από το πάτωμα του σπιτιού του, τα πόμολα, τα τραπέζια, ακόμη και από τις απλές κοινωνικές επαφές. Έτσι οι ιδεοληψίες μόλυνσης συνήθως συνοδεύονται και «λύνονται» σε επίπεδο συμπεριφοράς από το ψυχαναγκαστικό πλύσιμο των χεριών ή την καθημερινή απολύμανση του σπιτιού ή να μην κάνει χειραψίες ή κάτι διαφορετικό, το οποίο θα ανακουφίσει προσωρινά το άτομο από το έντονο άγχος.

Ένα άλλο συχνό θέμα είναι αυτό που αφορά σκέψεις «αμφιβολίας» που φτάνει σε παθολογικά επίπεδα, π.χ. το άτομο μπορεί να αμφιβάλλει για το αν έκλεισε την βρύση, τον θερμοσίφωνα, το μάτι της κουζίνας και γενικά αμφιβολία για πράγματα που θα μπορούσαν δυνητικά να βλάψουν τον εαυτό ή τους άλλους. Οι ιδεοληψίες αμφιβολίας συνοδεύονται από ψυχαναγκασμούς ελέγχου. Έτσι το άτομο ελέγχει εάν έκλεισε το μάτι, τον θερμοσίφωνα, την πόρτα… πάρα πολλές φορές και αυτός ο έλεγχος παίρνει πάρα πολύ χρόνο.

Άλλα συχνά θέματα ιδεοληψιών μπορεί να αποτελούν ακόμη:
ανάγκη για συμμετρία και τάξη, όπως «τα πράγματα δεν είναι σωστά τακτοποιημένα» ή «οι ντουλάπες θέλουν τακτοποίηση»

επιθετικές και σεξουαλικές σκέψεις/παρορμήσεις, όπως «Μπορεί να χάσω τον έλεγχο και να επιτεθώ στα παιδιά μου με το μαχαίρι της κουζίνας», «Μου έρχεται να βρίσω τα θεία»,

συνεχής ενασχόληση με το αν είμαι άρρωστος ή φόβος ότι θα αρρωστήσω ή ότι κάτι θα μου συμβεί

σκόρπιες λέξεις/φράσεις που επαναλαμβάνονται χωρίς λόγο,

η θεωρητική/ψευδοφιλοσοφική συζήτηση με τον εαυτό για διάφορα θέματα (ιδεομηρυκασμός), όπως «ποιο είναι το νόημα της ζωής».

μέτρημα, το οποίο πολλές φορές συνοδεύει άλλους καταναγκασμούς όπως το πλύσιμο των χεριών,

συχνές ερωτήσεις επιβεβαίωσης προς τους άλλους ή ανάγκη για εξομολόγηση,

η ψυχαναγκαστική φύλαξη άχρηστων αντικειμένων

και πολλά ακόμη

Κάποιοι έχουν έναν συγκεκριμένο τύπο καταναγκασμού, ενώ άλλοι έχουν πολλαπλούς καταναγκασμούς που μπορεί να εναλλάσσονται με την πάροδο του χρόνου.

Κι ενώ, οι περισσότεροι άνθρωποι με ΙΨΔ προσπαθούν να εξουδετερώσουν το άγχος που συνδέεται με τις ιδεοληψίες τους με διάφορες επαναληπτικές και επίμονες πράξεις/συμπεριφορές που ονομάζονται (ψυχαναγκασμοί ή καταναγκασμοί), οι ψυχαναγκασμοί αυτοί, δεν προκαλούν από μόνοι τους ευχαρίστηση. Το άτομο ενώ μπορεί να αντιλαμβάνεται το «υπερβολικό» ή το «παράλογο» νιώθει αναγκασμένο να κάνει την ψυχαναγκαστική πράξη γιατί νοιώθει ότι αυτός είναι ο μόνος τρόπος να ανακουφιστεί από το άγχος που του έχει προκαλέσει η ιδεοληψία. Οι ψυχαναγκασμοί απαιτούν πολύ χρόνο, κάτι που τους διαχωρίζει από κάποιες φυσιολογικές επαναληπτικές συμπεριφορές.

Κοινό στοιχείο όλων των ψυχαναγκασμών είναι ότι η σύνδεσή τους με την ιδεοληψία που υποτίθεται ότι προσπαθούν να εξουδετερώσουν είναι πολύ χαλαρή. Έτσι, ένα άτομο μπορεί να έχει την ιδεοληψία «Μπορεί να κόλλησα AIDS από την βρωμιά στο πάτωμα» και να απαντά στο άγχος αυτής της σκέψης με εντατικό πλύσιμο των χεριών, αν και γνωρίζει ότι ο ιός του AIDS ούτε κολλά από το πάτωμα ούτε φεύγει με το πλύσιμο.

Οι άνθρωποι που πάσχουν από ΙΨΔ έχουν πλήρη αίσθηση της πραγματικότητας, γνωρίζουν την ματαιότητα αυτών που σκέφτονται και κάνουν είναι όμως παγιδευμένοι σε ένα φαύλο κύκλο.

Είναι πολύ σημαντικό να αναζητήσουν τη βοήθεια κάποιου ειδικού όσο το δυνατό νωρίτερα. Όσο οργανώνουν τη ζωή τους και τις σχέσεις τους με τους ανθρώπους με αυτό τον συγκεκριμένο τρόπο, μπορεί να συνυπάρχουν ή εμφανιστούν κι άλλες δυσκολίες, όπως φοβίες, πανικός, ψυχοσωματικά συμπτώματα, κατάθλιψη, διαταραχές πρόσληψης τροφής, διαταραχές από κατάχρηση ουσιών, διαταραχές προσωπικότητας, τικ, υποχονδρίαση ή άλλες αγχώδεις διαταραχές.